CO WARTO WIEDZIEĆ O JĘZYKU ANGIELSKIM…?

KILKA SŁÓW NA POCZĄTEK

Potrzeba posługiwania się uniwersalnym, międzynarodowym językiem towarzyszy człowiekowi od czasów najdawniejszych. W zależności od aktualnej sytuacji geopolitycznej rolę globalnego języka handlu, dyplomacji, religii, nauki i literatury przyjmowały greka, łacina, język francuski i – na początku XX wieku – język angielski. Z perspektywy tak globalnego upowszechnienia się języka angielskiego naturalne jest, że języki obce zyskują coraz silniejszą pozycję wśród przedmiotów obowiązkowych w programie nauczania w europejskiej edukacji. Co więcej, wiek, w którym dzieci rozpoczynają naukę języka angielskiego jako obcego, wciąż się obniża. Sytuacja ta jest odzwierciedleniem zarówno widocznego już od lat zainteresowania edukacją językową wśród rodziców małych dzieci, jak i zaleceń Rady Europy oraz Komisji Europejskiej, które wskazują na zasadność rozpoczynania nauki języka obcego już w przedszkolu . W maju 2014 roku Ministerstwo Edukacji Narodowej wprowadziło do podstawy programowej zapis, który uczynił Polskę jednym z trzech krajów europejskich, w których nauka języka obcego jest obowiązkowa już dla dzieci w wieku przedszkolnym. Zmiany w rozporządzeniu MEN z 17 czerwca 2016 roku określają jako jeden z obszarów wychowania przedszkolnego przygotowanie dzieci do posługiwania się językiem obcym nowożytnym. Wszystkie pięcio- i sześciolatki zostały objęte obowiązkiem nauki języka obcego od roku szkolnego 2016/17, a w roku 2017/18 dołączą do nich młodsze dzieci korzystające z wychowania przedszkolnego. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego podtrzymuje wprowadzone zmiany.

               

Podmiotowość dziecka (learned-centred teaching)

„Wiem, że nie mogę nauczyć kogokolwiek czegokolwiek, mogę jedynie przygotować odpowiednie warunki, w których uczeń może się uczyć”.

W edukacji skoncentrowanej na dziecku (learner-centred approach) najważniejsze są następujące czynniki:

W pracy z małymi dziećmi wiedza o stopniu ich rozwoju, zarówno poznawczego, emocjonalnego, jak i językowego, jest kluczem do skutecznego nauczania. Efektywne zajęcia są zatem dostosowane do rzeczywistych potrzeb i możliwości dzieci i prowadzone w taki sposób, by wykorzystywane na nich techniki nauczania korespondowały ze stale zmieniającą się dynamiką danej grupy dzieci. Istotne jest wyważenie podejścia umożliwiającego dzieciom czerpanie radości z kontaktu z językiem obcym przy jednoczesnym stałym wspieraniu ich rozwoju i ukazywaniu coraz to nowszych szczytów do zdobycia i obszarów wartych poznania. Metody i techniki nauczania języka obcego w realizowanym programie autorskim „Happy English” z zakresu języka angielskiego będą zatem umożliwiać dziecku optymalny rozwój posiadanych przez nie kompetencji i wspomagać nabywanie nowych umiejętności.

Model nauczania skoncentrowanego na dziecku:

• • uznanie, że dzieci mają naturalną potrzebę poznawania świata i uczenia się,
• • prowadzenie zajęć w atmosferze akceptacji i radości z wykonywanych zadań,
• • wykorzystanie kontekstu nawiązującego do bliskich dziecku zjawisk, przedmiotów, jego najbliższego otoczenia, a także do świata bajek,
• • zachęcanie dzieci do aktywnego uczestnictwa w zajęciach i pełnego emocjonalnego zaangażowania poprzez okazywanie takiego zaangażowania przez nauczyciela,
• • praca dydaktyczna uwzględniająca różne style uczenia się,
• • uwzględnianie koncepcji nauczania holistycznego i multisensorycznego,
• • nauczanie poprzez zabawę,
• • gotowość nauczyciela do udzielania pomocy dziecku w poznawaniu świata i poszukiwanie optymalnych dla niego form rozwoju,
• • rozwijanie motywacji wewnętrznej dziecka – poczucia satysfakcji, radości płynącej ze współpracy, samodzielnego znajdowania rozwiązań, rozwijania nowych kompetencji, poznawania nowych obszarów wiedzy, zdobywania kolejnych doświadczeń i umiejętności.
• 

Podejście całościowe (holistic approach)

W myśl tej koncepcji percepcja rzeczywistości ma charakter całości, a nie niezależnycch fragmentów. Dziecko poznaje otaczający je świat w sposób całościowy, wszystkimi zmysłami, i tak też pragnie go doświadczać – całą swoją istotą. Holistyczne podejście do edukacji wyraża się w wykorzystywaniu kreatywnych technik nauczania, aktywizujących wszystkie zmysły i sfery natury człowieka – poznawczą i intelektualną (cognitive), emocjonalną (affective), fizyczną (physical) oraz społeczną (social), a także kreatywną (creative) i estetyczną (aesthetic) W podejściu tym pochwala się wspieranie serdecznych, otwartych relacji: uczeń – uczeń oraz uczeń – nauczyciel. Ważnym elementem edukacji holistycznej jest także uwydatnienie roli uczenia się przez doświadczenie poza formalną przestrzenią sali dydaktycznej. Takie ujęcie edukacji ma na celu wyposażenie dziecka w umiejętność samouczenia się i samodzielnego poruszania się we współczesnym świecie. W edukacji językowej podejście holistyczne manifestuje się w postrzeganiu języka jako niepodzielnej całości, bez podziału na poszczególne części. Kładzie więc nacisk na uczenie się języka obcego w sposób przypominający nabywanie języka ojczystego, np. bez wprowadzania pojęć gramatycznych. Podejście to zakłada również, że dzieci optymalnie wykorzystują własny potencjał, jeśli proces uczenia się aktywizuje obie półkule mózgu. Zajęcia językowe powinny zatem angażować intelekt i pobudzać świadome rozumowanie dziecka, jak również wyzwalać jego emocje i uczucia, angażując serce, ciało i zmysły. Z punktu widzenia neurolingwistyki uczenie się języka to w pełni zintegrowany, całościowy proces, który na poziomie fizycznym angażuje cały organizm człowieka.

Podejście multisensoryczne (polysensory approach)

Multisensoryczne (wielozmysłowe, polisensoryczne lub wielokanałowe) uczenie się pozwala angażować więcej niż jeden kanał sensoryczny w celu przetworzenia informacji nabywanych podczas nauki. Każdy człowiek już od urodzenia w sposób naturalny zdobywa wiedzę o świecie, badając go wszystkimi zmysłami. Małe dzieci wykazują szczególną potrzebę eksplorowania otoczenia nie tylko za pomocą wzroku i słuchu, ale przede wszystkim dotyku, a nawet węchu i smaku. Aktywizacja wszystkich zmysłów znacznie podnosi efektywność nauczania. Informacja uzyskana wielotorowo jest lepiej zrozumiana i zapamiętywana. Dzieje się tak dzięki zwiększeniu liczby kanałów, którymi nowa informacja dociera do kory mózgowej. Proces dydaktyczny staje się bardziej zróżnicowany i atrakcyjny, dzięki czemu jego uczestnicy odczuwają pozytywne emocje związane z daną aktywnością, co z kolei pomaga im lepiej zapamiętać to doświadczenie oraz przyswoić nową wiedzę. Specjaliści podkreślają, że właśnie bezpośrednie doświadczenie i zdobywanie informacji przez działanie przynoszą najlepsze efekty w nauczaniu. Dzięki stosowaniu zabaw i ćwiczeń aktywizujących wszystkie zmysły podczas zajęć, nauczyciel przyczynia się również do rozwijania wszystkich typów inteligencji dzieci. To z kolei prowadzi do równomiernego stymulowania obu półkul mózgowych i skutkuje wysokim poziomem efektywności nauczania – dzieci lepiej pamiętają zdobytą wiedzę. Nauczanie przebiegające wielozmysłowo rozwija umiejętności: samodzielnego uczenia się, pracy w zespole, przezwyciężania trudności, planowania i organizowania pracy własnej bądź grupowej, sprzyja lepszemu poznawaniu siebie, budowaniu więzi w grupie oraz jest przyjazne dla dzieci, które wykazują specyficzne trudności w uczeniu się. Fundamentem nauczania wielozmysłowego jest rozróżnienie trzech podstawowych kanałów sensorycznych, za pośrednictwem których dzieci odbierają bodźce oraz płynące do nich informacje:

Wzrokowcy chętnie zdobywają wiedzę, patrząc i obserwując, lubią czytać, podkreślać ważne dla nich treści, tworzyć rysunki, plakaty, lepiej rozumieją przekazywane im informacje, jeśli mogą patrzeć na ich graficzne wizualizacje.

Przykładowe aktywności językowe zalecane w nauczaniu języków obcych dla dzieci z modalnością wzrokową:

Słuchowcy najlepiej uczą się, słuchając piosenek, rymowanek, rytmizowanek, historyjek, bajek, odgłosów. Chętnie uczestniczą w zabawach wymagających wchodzenia w dialog i wypowiadania się. Podczas wykonywania zadań mogą mówić do siebie i głośno opisywać wykonywane przez siebie kolejne czynności.

Przykładowe aktywności językowe zalecane w nauczaniu języków obcych dla dzieci z modalnością słuchową:

Kinestetycy potrzebują ruchu, aby jak najlepiej utrwalić zdobywaną wiedzę, wykazują się emocjonalnością i żywiołowością.

Przykładowe aktywności językowe zalecane w nauczaniu języków obcych dla dzieci z modalnością ruchową:

Warto pamiętać, że żaden człowiek nie reprezentuje tylko i wyłącznie jednego stylu modalnego – zazwyczaj korzystamy z wszystkich stylów uczenia się, a jeden lub więcej z nich stanowią charakterystyczny i fundamentalny dla nas sposób odbierania bodźców.

Nauka przez zabawę (learning through play)

W wieku przedszkolnym następuje stałe doskonalenie różnych form poruszania się oraz używania przedmiotów (z początku dużych, stopniowo coraz mniejszych). Główną formą aktywności dziecka jest zabawa, stanowiąca również sposób na poznawanie świata, nabywanie nowych umiejętności i zdobywanie wiedzy.

Metody nauczania podczas zajęć z języka angielskiego

Metoda reagowania całym ciałem (TPR)

W zabawach prowadzonych tą metodą dzieci reagują ruchem na wypowiedzi nauczyciela, spełniając jego prośby, wypełniając polecenia lub próbując przedstawić całym ciałem dane zjawisko, postać czy zwierzę. Metoda ta jest szczególnie skuteczna i powszechnie wykorzystywana w nauczaniu małych dzieci, ponieważ doskonale odpowiada na ich potrzebę ruchu oraz aktywnego doświadczania świata wszystkimi zmysłami.

Metoda naturalna

U dzieci w wieku przedszkolnym proces uczenia się języka obcego jest bardzo bliski procesowi przyswajania języka ojczystego – różnica tkwi w nieregularnym i krótszym czasie obcowania z językiem obcym. Metoda naturalna zakłada naśladowanie naturalnego procesu przyswajania języka. Zakłada ona, że dzieci samodzielnie rozpoznają znaczenie wypowiedzi nauczyciela na podstawie kontekstu (mowy ciała, mimiki, gestu, ilustracji, sytuacji itp.) i w konsekwencji lepiej ją zapamiętają.

Metoda komunikacyjna

U jej podstaw leży założenie, że ostatecznym celem uczenia się języka jest komunikowanie się i stąd pojawia się naturalna tendencja do rozwoju języka. Metoda ta zwraca więc uwagę na spontaniczną interakcję i funkcje językowe. Wspiera używanie języka obcego od samego początku nauki, uwzględniając naturalne upodobanie dzieci do zabaw tematycznych, naśladowczych, dramy oraz gier wymagających użycia konkretnych zwrotów i wyrażeń językowych.

Metoda audiolingwalna

Opiera się na słuchaniu i powtarzaniu słyszanych fraz. W metodzie tej ważna jest optymalna stymulacja charakterystycznej dla małych dzieci wysokiej wrażliwości słuchowej, łatwości zapamiętywania melodii czy elastyczności aparatu mowy. Pomaga to w wypracowaniu naturalnego akcentu i ułatwia naukę języka w późniejszych etapach edukacji.

Metoda audiowizualna

Wspiera proces nauczania języka wszelkimi materiałami audio (nagrania odgłosów, piosenki, wierszyki) i wizualnymi (karty obrazkowe, ilustracje, plakaty, filmy), co pomaga w zrozumieniu znaczenia wprowadzanego na zajęciach materiału bez konieczności tłumaczenia słownictwa na język ojczysty. Stymuluje także zdolności komunikacyjne.

Sposoby pracy

Techniki pracy charakteryzujące się wysoką skutecznością nauczania języków obcych w wieku przedszkolnym przyjmują formę różnego rodzaju zabaw:

• śpiewanie piosenek,

• zabawy z wykorzystaniem rytmu,

• powtarzanie rymowanek i wierszyków,

• zabawy słowne,

• wykorzystanie tekstów narracyjnych (historyjki, bajki, książki),

• zabawy z elementami dramy i pantomimy,

• zajęcia twórcze, plastyczne i konstrukcyjne,

• zabawy sensoryczne,

• metoda pracy z projektami,

• zabawy tematyczne,

• zabawy ruchowe,

• gry i zabawy karciane,

• zabawy z kartami obrazkowymi, plakatami i ilustracjami.